आज, आमच्या शास्त्रज्ञांनी आणि डॉक्टरांनी आपल्या आहारातील, वयस्कर जुन्या औषधांवर, वनस्पती इत्यादींच्या संशोधनातून शोधले आहे की flax seeds म्हणजेच जवसाचे नियमित सेवन केल्याने आमचे आयुष्य 200-250 वर्षे किंवा त्याहून अधिक वाढू शकते आणि तारुण्य राखू शकते. ही एक कल्पनारम्य नाही तर वास्तविकता आहे. आपणास लक्षात येईल की प्राचीन काळात ऋषी योग, तपस्या, दैवी आहार आणि औषधे वापरुन शेकडो वर्षे जगले. म्हणूनच मी जुन्या म्हणीस एक नवीन रूप दिले आहे. असेच एक दिव्य वयाचे अन्न म्हणजे “अलसी” ज्याची आपण आज चर्चा करू.
जवस म्हणजे काय (Flaxseed Meaning in Marathi)
Flaxseed ला मराठीत अळशी किंवा जवस, गुजराथीत अलसी, हिंदीत अलसी किंवा तिसी, कानडीत अल्सी आणि आलसी आणि संस्कृतमध्ये अलसी, अतसी, अतसिका, हैमवती, मदगंधा, मलीना, तैलोत्तमा, नीलपुष्पी, उमा किंवा क्षुमा म्हणतात. हे एक गळीत धान्य आहे जे महाराष्ट्रात रबीचे पीक आहे. याला खाद्यपदार्थात वेगवेगळ्या प्रकारे वापरले जाते.
खूप काळापासून, flax seeds किंवा जवस बद्दल मासिके, वर्तमानपत्रे, इंटरनेट, टीव्ही. आदिवर बरेच काही प्रकाशित झाले आहे. यापासून बनलेले बिस्किटे, ब्रेड इत्यादी फ्लॅक्ससीड्स मोठ्या शहरांमध्ये विकल्या जात आहेत. वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (डब्ल्यू.एच.ओ.) जवसाला सुपर स्टार फूडचा दर्जा देते. आयुर्वेदात अलसी हे दैवी अन्न मानले जाते. मी कुठेतरी वाचले आहे की सचिनची बॅट जवसाचे तेल पिऊन मजबूत बनविली जाते, तरच तो चौकार आणि षटकार मारतो आणि त्याला मास्टर ब्लास्टर म्हणतात. आठव्या शतकात, फ्रेंच सम्राट चार्ल मेगाणे यांना अलसीच्या चमत्कारिक गुणांवर खोलवर प्रभाव पडला होता आणि त्याच्या प्रजेने दररोज तंदुरुस्त खावे आणि निरोगी व दीर्घायुष्य व्हावे अशी त्यांची इच्छा होती, म्हणून त्यांनी यासाठी कठोर कायदे केले होते.
जवस खाण्याचे फायदे (Flax Seeds Benefits in Marathi)
जवस खाण्याचे फायदे पुढील प्रमाणे आहेत.
1. जवस (Flaxseed) पोषक तत्वांचा खजाना
अलसीचे वनस्पति नाव लिनम यूज़ीटेटीसिमम् म्हणजेच सर्वात उपयुक्त बियाणे आहे. फ्लॅक्ससीड वनस्पतीला निळे फुले असतात. अंबाळ बियाणे लहान,तपकिरी किंवा तीळासारखे सोनेरी रंगाचे असतात आणि पृष्ठभाग गुळगुळीत असते. प्राचीन काळापासून, फ्लेक्ससीड्सचा वापर अन्न, कापड, वार्निश आणि पेंट करण्यासाठी केला जात आहे. जेव्हा आम्हाला फोड पुरळ व्हायचे तेव्हा आमची आजी फ्लेक्ससीडचे उकळून मिश्रण बनवून फोड पुरळांवर त्यास बांधत असे.
फ्लॅक्ससीड ओमेगा-३ आणि ओमेगा-६(flaxseeds omega-३ and omega-६): फ्लेक्ससीडमधील मुख्य पौष्टिक घटक ओमेगा -3 फॅटी सीड्स, अल्फा-लिनोलेनिक अँसिड, लिग्निन, प्रथिने आणि फायबर आहेत. गर्भावस्थापासून म्हातारपणापर्यंत अलसी/flaxseeds फायदेशीर ठरते. महात्मा गांधींनी आरोग्यावरही संशोधन केले आणि अनेक पुस्तके लिहिली. त्यांनी अलसीचे/flaxseed संशोधनही केले, त्याचे चमत्कारिक गुण ओळखले आणि त्यांच्या एका पुस्तकात लिहिले की,
ओमेगा 3 आणि ओमेगा 6: फ्लॅक्ससीड मध्ये सुमारे 18-20 टक्के ओमेगा -3 फॅटी अँसिड एएलए असतो.जवस/flax seed हे पृथ्वीवरील ओमेगा -3 फॅटी अँसिडचे सर्वात मोठे स्रोत आहे. आपल्या आरोग्यावर फ्लॅक्ससीडचे चमत्कारी परिणाम पूर्णपणे समजण्यासाठी आपल्याला ओमेगा -3 आणि ओमेगा -6 फॅटी अँसिडस् तपशीलवार समजून घ्यावे लागतील.ओमेगा -3 आणि ओमेगा -6 दोन्ही आपल्या शरीरासाठी आवश्यक आहेत, म्हणजेच ते शरीरात बनवता येत नाहीत, आपल्याला ते फक्त अन्नाद्वारे घ्यावे लागतात.ओमेगा -3 फ्लॅक्ससीड व्यतिरिक्त मासे, अक्रोड, चिया इत्यादी देखील आढळतात.
मासेमध्ये डीएचए आणि ईपीए नावाचे ओमेगा -3 फॅटी अँसिड असतात, जे flax seed मध्ये उपस्थित असलेल्या एएलएद्वारे शरीरात तयार होतात.ओमेगा -6 शेंगदाणे, सोयाबीन,कॉर्न इत्यादी तेलांमध्ये मुबलक आहे. ओमेगा -3 आपल्या शरीराच्या विविध अवयवांच्या, विशेषत: मेंदू, मज्जासंस्था आणि डोळे यांच्या विकास आणि गुळगुळीत कार्यात महत्वपूर्ण योगदान देते.आपल्या पेशींच्या भिंती ओमेगा -3-असलेल्या फॉस्फोलिपिड्सपासून बनलेल्या आहेत. जेव्हा आपल्या शरीरात ओमेगा -3 ची कमतरता असते तेव्हा हे रीफ्स मऊ आणि लवचिक ओमेगा -3 ऐवजी कठोर आणि विकृत ओमेगा -6 फॅट किंवा ट्रान्स फॅटपासून बनवलेले असतात.आणि येथून उच्च रक्तदाब, मधुमेह, संधिवात, लठ्ठपणा, कर्करोग इत्यादी आजार आपल्या शरीरात सुरू होतात.
ओमेगा 3 आणि ओमेगा 6 ची कमतरता:ओमेगा -6,ओमेगा -3 ची कमतरता आणि शरीरात जळजळ होण्यामुळे प्रोस्टाग्लॅंडिन-ई 2 तयार होते, जो लिम्फोसाइट्स आणि मॅक्रोफेजेस एकत्रित करतो आणि नंतर सायटोकीन आणि कॉक्स एंजाइम तयार करतो. आणि शरीरात दाह वाढवातो.मी तुम्हाला सोप्या पद्धतीने समजावून सांगते.ज्याप्रमाणे नायक आणि खलनायक या दोघांनाही चांगला चित्रपट करण्यासाठी आवश्यक असते. त्याच प्रकारे, आपल्या शरीरात योग्यप्रकारे कार्य करण्यासाठी ओमेगा -3 आणि ओमेगा -6 दोन्ही 1: 1 च्या प्रमाणात समान असले पाहिजेत.
ओमेगा -3 हे नायक आहेत तर ओमेगा -6 हे खलनायक आहेत.ओमेगा -6 चे प्रमाण वाढविणे आपल्या शरीरात जळजळ वाढवते, नंतर ओमेगा -3 दाह काढून टाकतो, मलम लावतो. ओमेगा -6 हीटर असल्यास ओमेगा -3 ही वसंत ऋतूची थंड हवा आहे. ओमेगा-6 आपल्याला तणाव, डोकेदुखी, नैराश्याचा बळी बनवते, मग ओमेगा-3 आपले मन प्रसन्न ठेवते, राग आणते, स्मरणशक्ती आणि बुद्धिमत्ता वाढवते. ओमेगा -6 हे वय कमी करते. तर ओमेगा -3 चे आयुष्य वाढवते.जर ओमेगा -6 शरीरात रोगसाठी कारणीभूत असेल तर ओमेगा -3 आपली प्रतिकारशक्ती वाढवते.गेल्या काही दशकांमध्ये आपल्या अन्नात ओमेगा -6 चे प्रमाण वाढत आहे आणि ओमेगा -3 कमी होत आहे.मल्टीनेशनल कंपन्यांनी विकलेले फास्ट फूड आणि जंक फूड ओमेगा -6 मध्ये समृद्ध आहेत.
ओमेगा 3 आणि ओमेगा 6 उत्पादन:बाजारात उपलब्ध सर्व परिष्कृत तेले देखील ओमेगा -6 फॅटी अँसिडमध्ये समृद्ध असतात.अलीकडील संशोधनात असे दिसून आले आहे की आपल्या आहारात ओमेगा -3 आणि ओमेगा -6 मुबलक प्रमाणात नाहीत त्यामुळे आपल्याला उच्च रक्तदाब, हृदयविकाराचा झटका,स्ट्रोक,मधुमेह,लठ्ठपणा,संधिवात, औदासिन्य,दमा,कर्करोग इत्यादी आजारांचा त्रास होऊ शकतो.ओमेगा 3 ची ही कमतरता 30-60 ग्रॅम फ्लॅक्ससीडसह पूर्ण केली जाऊ शकते.हे ओमेगा -3 ते flax seeds/जवसाला सुपर स्टार फूडची स्थिती देतात.असे म्हंटले जाते की,जेव्हा स्त्रियांच्या शरीरावर पुरेसा ओमेगा -3 येतो तेव्हाच महिला पूर्ण स्त्रीत्व प्राप्त करतात.
2. हृदय आणि रक्ताभिसरण व्यवस्थेसाठी प्रभावी (Effective for Cardiovascular System)
अलसी आपले रक्तदाब संतुलित ठेवते.फ्लॅक्ससीड्स आपल्या रक्तात चांगले कोलेस्ट्रॉल (एचडीएल-कोलेस्ट्रॉल) चे प्रमाण वाढवते आणि ट्रायग्लिसेराइड्स आणि बॅड कोलेस्ट्रॉल (एलडीएल-कोलेस्ट्रॉल) चे प्रमाण कमी करते.जवस/flax seeds हृदयाच्या रक्तवाहिन्यांमधे रक्ताच्या गुठळ्या तयार होण्यास प्रतिबंध करते आणि हृदयविकाराचा झटका आणि स्ट्रोक सारख्या आजारांना प्रतिबंधित करते.जे फ्लेक्ससीड खातात त्यांचे हृदयविकारामुळे मृत्यू होत नाही.हृदय गती नियंत्रित करते आणि व्हेंट्रिक्युलर एरिथमियास पासून मृत्यु दर मोठ्या प्रमाणात कमी करते.
3. पृथ्वीवरील कर्करोगविरोधी लिग्निनचा सर्वात मोठा स्त्रोत (Anti-Cancer Lignin on Earth, The Biggest Source is Flax Seeds)
जवस मध्ये दुसरा महत्त्वाचा पौष्टिक घटक म्हणजे लिग्निन.लिग्निनचा सर्वात मोठा स्रोत जवस/flaxseeds आहे.जवसमध्ये,लिग्नान्स इतर पदार्थांपेक्षा कित्येक शंभर पट जास्त असतात.लिग्निन बॅक्टेरियाच्या वाढीस प्रतिबंध करणारा पदार्थ, अँटीवायरल,विरोधी बुरशीजन्य आणि कर्करोगाचा शत्रू आहे आणि रोग प्रतिकारशक्ती वाढवते.लिग्निन कोलेस्ट्रॉल कमी करते आणि रक्तातील साखर नियंत्रित करते.लिग्नन अक्षरशः एक सुपरस्टार पोषक आहे. लिग्नन ट्री मादी वनस्पतींमध्ये इस्ट्रोजेन म्हणून कार्य करते.रजोनिवृत्तीनंतर स्त्रियांमध्ये इस्ट्रोजेनचे स्राव कमी होते आणि स्त्रियांना गरम चमक, ऑस्टिओपोरोसिस इत्यादी अनेक समस्या उद्भवतात.लिग्निन या सर्वांमध्ये मोठा दिलासा देते.
लिग्नन मासिक पाळीतील अनियमितता दुरुस्त करते. लिग्नन प्रोस्टेट, गर्भाशय, स्तन, आतडे, त्वचा इत्यादी कर्करोगापासून आपले संरक्षण करते. जर आईच्या स्तनात दूध येत नसेल तर फ्लेक्ससीड खाल्ल्यानंतर 24 तासांतच तिला स्तनात दूध मिळू लागते.जर आई फ्लेक्ससीडचे सेवन करते तर तिच्या दुधात पुरेसे ओमेगा -3 असते आणि मूल अधिक बुद्धिमान आणि निरोगी होते.
एड्स संशोधन सहाय्य संस्था (एआरएआय) २००२ पासून एड्सच्या रूग्णांवर लिग्ननच्या दुष्परिणामांवर संशोधन करीत आहे आणि त्याचे आश्चर्यकारक परिणाम मिळाले आहेत.एआरएआय चे संचालक डॉ. डॅनियल देवझ म्हणतात की लवकरच लिग्नन एड्ससाठी स्वस्त, साधे आणि प्रभावी उपचार म्हणून सिद्ध होणार आहे.
4. पाचक प्रणाली आणि फायबर (Digestive System and Fiber)
फ्लॅक्ससीड हे दोन्ही 27 टक्के विरघळणारे (श्लेष्मल) आणि फायबरमध्ये अघुलनशील असतात, म्हणून फ्लेक्ससीड बद्धकोष्ठता,मस्से, मूळव्याध,वल्गारिस, डायव्हर्टिक्युलाइटिस,अल्सरेटिव्ह कोलायटिस आणि आयबीएसचे एक प्रकार आहे.flaxseeds रुग्णांना मोठा दिलासा देते. बद्धकोष्ठतेत अलसीचा वापर केल्याने पहिल्या दिवसापासून आराम मिळतो.ताज्या संशोधनातून असे दिसून आले आहे की, हे फ्लॅक्ससीड बद्धकोष्ठतेसाठी ईसाबगोलच्या भुसीपेक्षा अधिक फायदेशीर आहे.अलसी पित्ताशयामध्ये दगड तयार होऊ देत नाही आणि जर दगड तयार झाले असतील तर लहान दगड विरघळण्यास सुरवात करतात.
5. नैसर्गिक सौंदर्यप्रसाधने (Natural Cosmetics) | Benefits of flaxseeds for Skin
मुरुम, इसब, दाद, खरुज, खाज सुटणे, झाडाची साल, कोरडे व केस गळणे इत्यादी त्वचेच्या रोगांमध्ये जवस खूप प्रभावी आहे.फ्लॅक्ससीडमध्ये आढळणारे ओमेगा -3 केसांना निरोगी,चमकदार आणि मजबूत बनवतात. जे फ्लेक्ससीड खातात त्यांना कधीच निराश व्हावं लागत नाही.फ्लेक्ससीड मुळे त्वचा आकर्षक, कोमल, ओलसर आणि गोरी होते.नखे निरोगी आणि सुंदर बनवते.फ्लेक्ससीड खाल्ल्याने व तेलाने मालिश केल्याने त्वचेचे डाग, डाग, झाकरे, सुरकुत्या दूर होतात. फ्लॅक्स सीड्स आपल्याला तरूण ठेवतात.आपण आपल्या वयापेक्षा खूपच तरुण आहात.जवस आयुष्य वाढवते.
6. रोग प्रतिकारशक्ती (Immunity)
अलसी आपली प्रतिकारशक्ती वाढवते. संधिवात, संधिरोग, मोचणे इत्यादींमध्ये हे खूप फायदेशीर आहे. ओमेगा -3 मुळे फ्लॅक्ससीड यकृत, मूत्रपिंड,अड्रेनल, थायरॉईड इ. ग्रंथी योग्यरित्या कार्य करण्यास मदत करते.जवसामुळे ल्युपस नेफ्रायटिस आणि दम्याचा त्रास होतो.
7. मेंदू आणि मज्जासंस्था साठी दैविक अन्न
जवस/flaxseeds आपले मन शांत ठेवते, जवस सेवन केल्याने मन प्रसन्न होते, विचार चांगले येतात, तणाव दूर होते,बुद्धिमत्ता आणि स्मरणशक्ती वाढते आणि क्रोध येत नाही.जवसाचे सेवन केल्याने मन आणि शरीरात एक दैवी शक्ती आणि उर्जा येते.अलझायमर,मल्टिपल स्क्लेरोसिस,डिप्रेशन,मायग्रेन,स्किझोफ्रेनिया आणि पार्किन्सन या आजारांमध्ये जवस/flaxseeds खूप फायदेशीर आहे.गर्भधारणेदरम्यान, बाळाच्या डोळे आणि मेंदूच्या योग्य विकासासाठी ओमेगा -3 एस खूप महत्वाचे आहेत.
ओमेगा -3 आमची दृष्टी सुधारते, रंग अधिक स्पष्ट आणि उजळ दिसू लागतात.डोळ्यांमध्ये जवसाचे/flaxseeds तेल टाकल्याने डोळ्यांची कोरडेपणा दूर होतो आणि डोळ्यातून पानी येणे आणि मोतीबिंदू येण्याची शक्यताही कमी होते.वाढीव प्रोस्टेट ग्रंथी,अपस्मार,अकाली उत्सर्ग,नपुंसकत्व इत्यादींच्या उपचारामध्ये जवस/flaxseeds लक्षणीय योगदान देते.
8. मधुमेह आणि लठ्ठपणा बद्दल फ्लेक्ससीडचा चमत्कार (The miracle of flaxseed about diabetes and obesity)
जवस रक्तातील साखर नियंत्रित करते आणि शरीरावर मधुमेहाचे दुष्परिणाम कमी करते.डॉक्टर मधुमेहावरील रुग्णांना कमी साखर आणि फायबर घेण्याची शिफारस करतात.अलसी आणि गव्हाच्या मिश्र पिठात 50 टक्के कार्ब, 16 टक्के प्रथिने आणि 20 टक्के फायबर असतात.म्हणजेच, ग्लायसेमिक इंडेक्स गव्हाच्या पिठापेक्षा बरेच कमी आहे.या मिश्र पिठासह मधुमेह रूग्णांसाठी चांगले जेवण काय असेल?लठ्ठपणाच्या रुग्णांनाही बराच फायदा होतो. फ्लॅक्ससीड मध्ये फायबरचे प्रमाण जास्त असते.यामुळे, जवसाचे सेवन केल्याने पोट बर्‍याच वेळेस पोटभर राहते,जास्त काळ भूक लागत नाही.flaxseeds/जवस बीएमआर ला वाढवते आणि शरीराची चरबी कमी करते.
9. बॉडी बिल्डिंग साठी फायदेशीर (beneficial for body building)
बॉडी बिल्डर साठी जवस एक आवश्यक आणि संपूर्ण आहार आहे.फ्लॅक्ससीडमध्ये 20 टक्के आवश्यक अमीनो अँसिड असलेले चांगले प्रथिने असतात. प्रथिने केवळ मांसाचे स्नायू वाढवते.flaxseeds/जवस बरीच शक्ती देते.व्यायामानंतर चिमूटभर जवस खाल्याने स्नायूंचा थकवा दूर होतो.बॉडी बिल्डिंग मॅगझिन मसल मीडिया 2000 मध्ये प्रकाशित झालेल्या “बेस्ट ऑफ द बेस्ट” लेखात, flaxseeds ला शरीरासाठी सुपर फूड मानले गेले आहे.श्री.डॅकॉन यांनी आपल्या ‘ओस्क द गुरू’ लेखात जवसला नंबर वन बॉडी बिल्डिंग फूडची पदवी दिली होती.flaxseeds आपल्या शरीरात भरपूर शक्ती प्रदान करते, शरीरात नवीन उर्जा प्रवाहित करते आणि तग धरण्याची क्षमता वाढवते.
जवस चे दुष्परिणाम (Disadvantages of Flax Seeds)
असोशी प्रतिक्रिया,अतिसार (तेल),आतड्यांसंबंधी अडथळा,गोळा येणे,पोटदुखी,बद्धकोष्ठता,गॅस (फुशारकी) इत्यादी शारीरिक आजार flaxseeds चा जास्त वापर केल्याने होऊ शकतात.
जवस सेवन करण्याचे प्रकार (How To Eat Flaxseed)
1. Flaxseed Bread
आपण दररोज 30-60 ग्रॅम Flaxseed चे सेवन केले पाहिजे. रोज 30-60 ग्रॅम Flaxseed मिक्सरच्या जारमध्ये पीसून पीठात मिसळा आणि ब्रेड, पराठा इत्यादी तयार करुन खा.त्याची रुचकर ब्रेड, केक्स, कुकीज,आईस्क्रीम, लाडू इत्यादी देखील बनवल्या जातात.
2. Flaxseed Sprouts
फ्लेक्ससीड स्प्राउट्स ची चव आश्चर्यकारक आहे.आपण ते भाज्या, दूध, दही, मसूर, कोशिंबीरी इत्यादींमध्ये देखील घालून खाऊ शकता. पकोडे,कढी,गट्टा वगैरे हरभऱ्याच्च्या पिठामध्ये मिसळूनही बनवता येतात.ते एकदाच दळून ठेऊ नये.दररोज दळून वापरावे. हे दळून ठेवल्याने खराब होते. फक्त 30 ग्रॅमची आकृती लक्षात ठेवा.
3. जवस चटणी
आपण जवसाची चटणी सुद्धा तयार करू शकता. जवसाची चटणी खाणे खूप फायदेशीर ठरू शकते.
जवस तेल । Flaxseed Oil in Marathi
आधीच्या काळात लोक जेवण तयार करण्या साठी जवस तेलाचा उपयोग करत असत. आपण सुद्धा भाजी मध्ये जवस तेलाचा उपयोग करू शकतो. Flaxseed Oil चा वापर करून तयार केलेले खाद्य पदार्थ पौष्टिक असतात. किराणा दुकानातून आपण जवस तेल सहजपणे विकत घेऊ शकता.
Flaxeed चे नियमित सेवन एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनात चमत्कारीक बदल घडवून आणू शकते.
अधिकतर विचारले जाणारे प्रश्न (FAQ)
अलसी ला मराठीत जवस असे म्हणतात.
Flaxseed ला मराठीत जवस किंवा आळसी असे म्हणतात.
आशा आहे की आम्ही दिलेल्या माहितीचा आपल्याला नक्कीच फायदा होईल. जर आपणास आमच्याद्वारे दिलेली माहिती आवडत असेल तर कृपया आपल्या मित्रांसह आणि कुटूंबासह नक्की Share करा.
आपल्याला या माहितीशी संबंधित कोणती मदत हवी असल्यास कृपया आपला प्रश्न खाली कमेंट बॉक्समध्ये लिहा आणि आपल्याला इतर कोणत्याही विषयावर मराठी माहिती हवी असल्यास आम्हाला कमेंट बॉक्स मध्ये विचारा.
DISCLAIMER: आमची तुम्हास नम्र विनंती आहे की, यामधील कोणत्याही प्रकारचं उपाय वापरण्या अगोदर आपल्या डॉक्टरांशी संपर्क साधणे आवश्यक आहे! रीड इन मराठी (Read In Marathi) चे काम कुठल्याही प्रकारचा उपाय घेण्यास प्रोत्साहित करणे नसून, तुम्हाला योग्य माहिती पुरवणे आहे.
