मराठी बाराखडी : स्वर, व्यंजन | Marathi Barakhadi | Marathi Alphabet | मराठी मुळाक्षरे | 12 Khadi in Marathi

या लेखात मी आपल्याला मराठी बाराखडी (12 Khadi In Marathi) या विषयावर संपूर्ण माहिती उपलब्ध करून देत आहे.

मराठी बाराखडी | Marathi Barakhadi | Marathi Alphabet | मराठी मुळाक्षरे | 12 Khadi in Marathi

जेव्हा आपण मराठी भाषेत लिखाण करावयास घेतो तेव्हा त्यासाठी आपण देवनागरी ह्या लिपीचा वापर करत असतो. जिला आपण बाराखडी असे म्हणत असतो. आणि ह्या बाराखडीतच स्वर आणि व्यंजन ह्यांचा देखील समावेश होत असतो. आणि ह्यांचे ज्ञान घेणे मराठी भाषेचा आणि त्यातील व्याकरणाचा सखोलपणे अभ्यास करताना आपल्याला अत्यंत अनिर्वाय तसेच गरजेचे सुदधा आहे.

आणि आजच्या लेखातुन आपण ह्याच मराठी बाराखडी विषयी सविस्तरपणे माहीती जाणुन घेणार आहोत. ज्यात आपण स्वर म्हणजे काय? व्यंजन म्हणजे काय? ते किती आणि कोणकोणते असतात? त्यांचे प्रकार कोणकोणते असतात? ह्या सर्व महत्वाच्या बाबींचा सखोलपणे अभ्यास करणार आहोत. 

चला तर मग जाणुन घेऊयात मराठी बाराखडी विषयी संपूर्ण माहिती.

मराठी बाराखडी (Marathi Barakhadi) कशाला म्हणतात?

मराठी भाषेत लेखन करण्यासाठी आपण देवनागरी लिपीचा वापर करत असतो.आणि ह्याच देवनागरी लिपीला बाराखडी असे म्हटले जात असते.ज्यात मराठी भाषेमध्ये प्रामुख्याने वापरल्या जात असलेल्या काही स्वरांचा देखील समावेश होत असतो.देवनागरी लिपीतील जी स्वरांची तसेच व्यंजनांची चिन्हे असतात.त्या चिन्हयांना जोडताच जी व्यंजनाक्षरे तयार होत असतात त्यांच्या समुहालाच बाराखडी म्हणुन संबोधिले जात असते.आणि मराठी बाराखडी मराठी व्याकरणाचा असा एक महत्वाचा भाग असतो जो मराठी भाषा शिकुन घेण्यासाठी आपल्याला माहीत असणे फार गरजेचे असते.

मराठी बाराखडीत एकुण किती मुळाक्षरे असतात?

मराठी बाराखडी मध्ये एकुण 49 मुळाक्षरे ही समाविष्ट होत असतात. आणि ह्या मुळांक्षरांचे प्रामुख्याने दोन गटात वर्गीकरण केले जाते आणि हे दोन गट पुढीलप्रमाणे आहेत:

1. स्वर
2. व्यंजन

1. स्वर :

मराठी भाषेत लेखन करत असताना आपण ज्या अ,आ,इ,ई,उ,ऊ,ए,ऐ,ओ,औ,अं,अः यांचा वापर करत असतो .त्या अक्षरांनाच स्वर असे म्हणतात.

2. व्यंजन :

ज्या वर्णाचा उच्चार पुर्ण करण्यासाठी आपल्याला एखाद्या स्वराची मदत घ्यावी लागत असते. त्या वर्णाला आपण व्यंजन असे संबोधित असतो.

मराठी बाराखडीत स्वर किती असतात? आणि कोणकोणते असतात?

मराठी भाषेत एकुण स्वर बारा आहेत. पण आता त्यामध्ये वाढ झालेली आहे आणि ते 14 झालेले आहेत कारण आता त्यात अँ आणि आँ हे दोन स्वर समाविष्ट करण्यात आले आहेत. त्यामुळे आता बाराखडी ऐवजी चौदाखडी म्हटल्या जाणार.

मराठी भाषेतील एकुण चौदा स्वर पुढीलप्रमाणे:

अ a

आ aa

इ i

ई ee

उ u

ऊ oo

ऋ r

ए e

ऐ ai

ओ o

औ au

अं am

अः ah

नवीन समाविष्ट करण्यात आलेले दोन स्वर पुढीलप्रमाणे:

अँ ae

आँ ɔ

स्वरांचे प्रकार किती आहेत आणि कोणकोणते आहेत?

स्वरांचे प्रकार हे त्यांच्या उच्चारणावरून पडत असतात आणि हे प्रकार पुढीलप्रमाणे :

स्वरांचे उच्चारणानुसार पडणारे विविध प्रकार :

1. र्हस्य स्वर
2. दिर्घ स्वर
3. सजातीय स्वर
4. विजातीय स्वर
5. संयुक्त स्वर

1. र्हस्य स्वर :

ज्या स्वराचा उच्चार करत असताना आपल्याला खुप कमी वेळ लागत असतो.अशा स्वराला र्हस्य स्वर असे म्हणतात.आणि र्हस्य स्वरांमध्ये अ,इ,उ यांचा समावेश होत असतो.

2. दिर्घ स्वर :

ज्या स्वराचा उच्चार करत असताना आपल्याला जास्त वेळ लागत असतो.अशा स्वराला दिर्घ स्वर असे म्हणतात.आणि दिर्घ स्वरांमध्ये आ, ई, ऊ यांचा सहभाग होत असतो.

3. सजातीय स्वर :

एकाच उच्चारणस्थानावरूण ज्या स्वरांचा उच्चार केला जातो.अशा स्वरांना सजातीय स्वर असे म्हटले जाते.सजातीय स्वरांमध्ये अ-आ, इ-ई, उ-ऊ ह्या स्वरांचा समावेश होत असतो.

4. विजातीय स्वर :

वेगवेगळया प्रकारच्या उच्चारण स्थाणावरून ज्या स्वरांचा उच्चार केला जात असतो अशा स्वरांना विजातीय स्वर असे म्हणतात. यात अ-इ, आ-ए, ई-औ अशा वेगवेगळया प्रकारच्या स्वरांचा समावेश होत असतो.

5. संयुक्त स्वर :

जेव्हा दोन स्वर एकत्र येऊन अजुन काही स्वर बनत असतात तेव्हा त्याला संयुक्त स्वर असे म्हणतात.ज्यात ए =अ+इ/ई अशा स्वरांचा समावेश होत असतो.

मराठी बाराखडीत व्यंजन किती असतात? आणि कोणकोणते असतात?

आपल्या मराठी भाषेतील व्यंजनांचा अभ्यास करावयास गेलो तर आपणास असे दिसुन येते की आपल्या मराठी भाषेमध्ये एकुण 36 व्यंजने आहेत. आणि ही व्यंजने पुढीलप्रमाणे आहेत :

क ka	ख kha	ग ga	घ gha	ङ N
च cha	छ chha	ज ja	झ jha	त्र N
ट ta	ठ tha	ड da	ढ dha	ण na
त ta	थ tha	द da	ध dha	न na
प pa	फ pha	ब ba	भ bha	म ma

य ya	र ra	ल la	व va
श sha	ष sha	स sa	ह ha

ळ la

क्ष ksha

ज्ञ dnya

मराठी बाराखडीतील व्यंजनांचे प्रकार :

1. स्पर्श व्यंजने :
2. कठोर व्यंजन :
3. मृदु व्यंजन :
4. अनुनासिक पर सवर्ण :
5. अर्धस्वर /अंतस्थ :
6. उष्म/घर्षक :
7. महाप्राण आणि अल्पप्राण :
8. स्वतंत्र वर्ण :
9. संयुक्त व्यंजन :

1. स्पर्श व्यंजने :

जेव्हा आपण वर्णमालेतील कख पासुनची भम पर्यतच्या व्यंजनांचा उच्चार करत असतो.तेव्हा आपल्या फुप्फुसातील हवा बाहेर पडत असते आणि ह्या हवेचा स्पर्श आपल्या जिभेला,कंठाला,टाळुला,ओठांना,दातांना होत असतो.तेव्हा जे वर्ण आपण उच्चारत असतो त्यांना स्पर्श व्यंजने असे म्हटले जाते.स्पर्श व्यंजने ही एकुण 25 असतात.ज्यात क,ख,ग,घ,ड,च,छ,ज,झ,त्र,ट,ठ,ड,द,ण,त,थ,द,ध,न,प,फ,ब,भ,म ह्या व्यंजनाचा समावेश होत असतो.

2. कठोर व्यंजन :

आपण जेव्हा प्रत्येक वर्गातील सुरूवातीच्या दोन व्यंजनांचा उच्चार करतो तेव्हा जिभेला अधिक स्पर्श होतो अशा व्यंजनांना कठोर व्यंजन म्हणतात.यात क,ख,च,छ,ट,ठ,त,थ,प ह्या व्यंजनाचा समावेश होत असतो.

3. मृदु व्यंजन :

जे व्यंजन उच्चारण्यासाठी कोमल तसेच मृदु असते अशा व्यंजनाला मृदु व्यंजन म्हणतात. ज्यात ग,घ,ज,झ,ड,ढ,द,ध,ब,भ ह्या व्यंजनांचा समावेश होतो.

4. अनुनासिक पर सवर्ण :

प्रत्येक वर्गातील शेवटचे व्यंजन आपल्या नाकातुन उच्चारले जात असते.म्हणुनच आपण त्यांना अनुनासिक असे संबोधत असतो.ह्यात ड,त्र,ण,न,म ह्या व्यंजनांचा समावेश होत असतो.

5. अर्धस्वर :

अर्धस्वर म्हणजे असे व्यंजन ज्यांचा उच्चार आपण एकदम व्यंजनाप्रमाणेच करत असतो.आणि ही व्यंजने स्पर्श व्यंजन आणि उष्मा ह्या दोन व्यंजनांच्या मध्यभागी देखील येत असतात.म्हणुन त्यांना अंतस्थ असे म्हटले जात असते.

6. उष्म आणि घर्षन :

श,स,ष यांना आपण उष्मा असे म्हणत असतो.आपल्या मुखातील उष्णता जोरात बाहेर टाकली गेल्यामुळे घर्षणामुळे या वर्णाचा उच्चार होतो म्हणून यांना उष्मे तसेच घर्षण असे म्हणतात.

7. महाप्राण आणि अल्पप्राण :

जेव्हा आपण चार ह्या वर्णाचा उच्चार करत असतो तेव्हा आपल्या फुप्फुसामध्ये भरलेली हवा आपल्या मुखावाटे बाहेर फेकली जात असते.आणि ह्यालाच महाप्राण असे म्हटले जाते.आणि उर्वरीत बाकीच्या वीस व्यंजनांना अल्प प्राण असे संबोधिले जात असते.

8. स्वतंत्र वर्ण :

छ ला आपण स्वतंत्र वर्ण मुळाक्षर म्हणुन ओळखत असतो.

9. संयुक्त व्यंजने :

जेव्हा दोन किंवा दोनापेक्षा अधिक व्यंजने ही एकत्र येत असतात.तेव्हा त्या व्यंजनांना संयुक्त व्यजन असे म्हटले जाते.संयुक्त व्यंजनाविषयी पाहावयास गेले तर आपणास असे दिसुन येते की यात पहिला व्यंजन जो येत असतो तो नेहमी स्वररहित म्हणजेच कोणत्याही स्वर विना येत असतो आणि दुसरा व्यंजन जो येत असतो.तो स्वरसहित म्हणजेच स्वराबरोबर येत असतो.ह्यात क्ष,त्र,श्र,ज्ञ ह्या व्यंजनांचा समावेश होत असतो.

अशा प्रकारे बाराखडीतील व्यंजनांचे एकुण नऊ प्रमुख प्रकार पडत असतात. ज्यांचा आज आपण सविस्तरपणे अभ्यास केलेला आहे.

मराठी मुळाक्षरे (Mulakshare in Marathi) | मराठी बाराखडी (Marathi Barakhadi) | Full Barakhadi in English and Marathi

क ka	का kaa	कि ki	की kee	कु ku	कू koo	के ke	कै kai	को ko	कौ kau	कं kan	कः kah
ख kha	खा khaa	खि khi	खी khee	खु khu	खू khoo	खे khe	खै khai	खो kho	खौ khau	खं khan	खः khah
ग ga	गा gaa	गि gi	गी gee	गु gu	गू goo	गे ge	गै gai	गो go	गौ gau	गं gan	गः gah
घ	घा ghaa	घि ghi	घी ghee	घु ghu	घू ghoo	घे ghe	घै ghai	घो gho	घौ ghau	घं ghan	घः ghah
च cha	चा chaa	चि chi	ची chee	चु chu	चू choo	चे che	चै chai	चो cho	चौ chau	चं chan	चः चः
छ chha	छा chhaa	छि chhi	छी chhee	छु chhu	छू chhoo	छे chhe	छै छै	छो chho	छौ chhau	छं chhan	छः छः
ज ja	जा jaa	जि ji	जी jee	जु ju	जू joo	जे je	जै jai	जो jo	जौ jau	जं jan	जः jah
झ	झा jha	झि jhi	झी jhee	झु jhu	झू jhoo	झे jhe	झै jhai	झो jho	झौ jhau	झं jhan	झः jhah
त्र tra	त्रा traa	त्रि tri	त्री tree	त्रु tru	त्रू troo	त्रे tre	त्रै trai	त्रो tro	त्रौ trau	ञं ञं	ञः trah
ट ta	टा taa	टि ti	टी tee	टु tu	टू too	टे te	टै tai	टो to	टौ tau	टं tan	टः tah
ठ tha	ठा thaa	ठि thi	ठी thee	ठु thu	ठू thoo	ठे the	ठै ठै	ठो tho	ठौ thau	ठं than	ठः ठः
ड da	डा daa	डि di	डी dee	डु du	डू doo	डे de	डै dai	डो do	डौ dau	डं dan	डः dah
ढ dha	ढा dhaa	ढि dhi	ढी dhee	ढु ghu	ढू dhoo	ढे dhe	ढै ढै ढै	ढो dho	ढौ ढौ	ढं dhan	ढः dhah
ण na	णा naa	णि ni	णी nee	णु nu	णू noo	णे ne	णै nai	णो no	णौ णौ	णं nan	णः nah
त ta	ता taa	ति ti	ती tee	तु tu	तू too	ते te	तै tai	तो to	तौ tau	तं tan	तः tah
थ tha	था thaa	थि thi	थी thee	थु thu	थू thoo	थे the	थै thai	थो tho	थौ thau	थं than	थः thah
द da	दा daa	दि di	दी dee	दु du	दू doo	दे de	दै dai	दो do	दौ dau	दं dan	दः dah
ध dha	धा dhaa	धि dhi	धी dhee	धु dhu	धू dhoo	धे dhe	धै dhai	धो dho	धौ dhau	धं dhan	धः dhah
न na	ना naa	नि ni	नी nee	नु nu	नू noo	ने ne	नै nai	नो no	नौ nau	नं nan	नः nah
प pa	पा paa	पि pi	पी pee	पु pu	पू poo	पे pe	पै pai	पो po	पौ pau	पं pan	पः pah
फ pha	फा phaa	फि phi	फी phee	फु phu	फू phoo	फे phe	फै phai	फो pho	फौ phau	फं phan	फः फः
ब ba	बा baa	बि bi	बी bee	बु bu	बू boo	बे be	बै bai	बो bo	बौ bau	बं ban	बः bah
भ bha	भा bhaa	भि bhi	भी bhee	भु bhu	भू bhoo	भे bhe	भै bhai	भो bho	भौ bhau	भं bhan	भः bhah
म ma	मा maa	मि mi	मी mee	मु mu	मू moo	मे me	मै mai	मो mo	मौ mau	मं man	मः mah
य ya	या yaa	यि yi	यी yee	यु yu	यू yoo	ये ye	यै yai	यो yo	यौ yau	यं yan	यः yah
र ra	रा raa	रि ri	री ree	रु ru	रू roo	रे re	रै rai	रो ro	रौ rau	रं ran	रः rah
ल la	ला laa	लि li	ली lee	लु lu	लू loo	ले le	लै lai	लो lo	लौ lau	लं lan	लः lah
श sha	शा shaa	शि shi	शी shee	शु shu	शू shoo	शे she	शै shai	शो sho	शौ shau	शं shan	शः shah
ष sha	षा shaa	षि shi	षी shee	षु shu	षू shoo	षे she	षै षै	षो sho	षौ shau	षं shan	षः shah
स sa	सा saa	सि si	सी see	सु su	सू soo	से se	सै sai	सो so	सौ sau	सं san	सः sah
ह ha	हा haa	हि hi	ही hee	हु hu	हू hoo	हे he	है hai	हो ho	हौ hau	हं han	हः hah
ळ la	ळा laa	ळि li	ळी lee	ळु lu	ळू loo	ळे le	ळै lai	ळो lo	ळौ lau	ळं lan	ळः ळः
क्ष ksha	क्षा kshaa	क्षि kshi	क्षी kshee	क्षु kshu	क्षू kshoo	क्षे kshe	क्षै kshai	क्षो ksho	क्षौ kshau	क्षं kshan	क्षः kshah
ज्ञ dnya	ज्ञा dnyaa	ज्ञि ज्ञि	ज्ञी dnyee	ज्ञु dnyu	ज्ञू dnyoo	ज्ञे dnye	ज्ञै ज्ञै	ज्ञो dnyo	ज्ञौ ज्ञौ	ज्ञं dnyan	ज्ञः ज्ञः

FAQ On

अशा पदधतीने आज आपण बाराखडी मराठी मध्ये (12 Khadi In Marathi) या विषयावर संपूर्ण माहिती जाणुन घेण्याचा प्रयत्न केला आहे.

आशा आहे की आम्ही दिलेल्या मराठी बाराखडी (Marathi Barakhadi) माहितीचा आपल्याला नक्कीच फायदा होईल. जर आपणास आमच्याद्वारे दिलेली माहिती आवडत असेल तर कृपया आपल्या मित्रांसह आणि कुटूंबासह नक्की Share करा.

आपल्याला या मराठी बाराखडी (Marathi Barakhadi) माहितीशी संबंधित कोणती मदत हवी असल्यास कृपया आपला प्रश्न खाली कमेंट बॉक्समध्ये लिहा आणि आपल्याला इतर कोणत्याही विषयावर मराठी माहिती हवी असल्यास आम्हाला कमेंट बॉक्स मध्ये विचारा.

अधिक वाचा :

• पत्र लेखन मराठी

• मराठी निबंध लेखन

• मराठी विरामचिन्हे व त्यांची नावे

• जाहिरात लेखन मराठी

मुख्य पृष्ठ (Home Page)

येथे क्लिक करा